درعقود بیمه ای که بین بیمه گر و بیمه گزار یا همان خریداربیمه نامه بسته می شود گاها شرطی تحت عنوان فرانشیز درشرایط خصوصی قراردادهای بیمه ای قرارداده می شود و لازمه ، افزودن این بند درقراداهای بیمه ای ، توافق طرفین قرارداد در میزان یا درصد آن است لیکن از آنجایی که بیمه نامه ها بویژه در کشور ما ایران ، در زمره قراردادهای از پیش نوشته شده و تنظیم شده ای است که در علم حقوق، بدان قرارداهای الحاقی گویندواین گونه قراردادها، غالبا متقاضی خرید خدمات بیمه ای ، چاره ای جز قبول یا رد ندارد و یکی از شروطی که دراین قراردادها وجود دارد ، فرانشیز نامیده می شودکه بنا به تشخیص و ضرورت بیمه گر در قراردادهای بیمه ای گنجانده می شود
هدف از قراردادن این شرط توسط بیمه گر، در قراردادهای بیمه ای به شرح ذیل است :
الف – کاهش حق بیمه با کاستن از میزان تعهدات شرکت بیمه
ب- کاهش دفعات مراجعه به شرکت بیمه و کاستن از تعداد دعاوی خسارتی
ج – کم نمودن هزینه های اداری شرکت بیمه (هزینه های رسیدگی و پرداخت خسارت از خود خسارت بالاتر نباشد)
د- افزایش مراقبت بیمه گزار از مورد بیمه برای جلوگیری از وقوع خطر یا خطرات
مفهوم فرانشیز franchiseدر قراردادهای بیمه ای به این شکل است که بیمه گر خساراتی را که از مبلغ یا درصد معینی تجاوز ننماید را نمی پردازد و اگر میزان خسارن طوری باشد که بیشتر از این حد ویا درصد معینه در قرارداد باشد آنگاه بیمه گر ،کل خسارت وارده را پرداخت می نماید بعنوان مثال فرض شود چنانچه اتومبیلی به ارزش ۵۰ میلیون ریال وبا فرانشیز یک درصد نزد شرکت بیمه ای ، بیمه شده باشد ودراثر تصادف ،خسارتی به مبلغ ۵۵۰/۰۰۰ ریال به این اتومبیل وارد آید دراین صورت بیمه گر بخاطر اینکه فرانشیز قرارداد یک درصد بوده ومبلغ این خسارت از یک درصدفرانشیز(یم درصدسرمایه بیمه ) بیشتر است لذا بایستی کل خسارت وارده یعنی مبلغ ۵۵۰/۰۰۰ ریال توسط وی پرداخته شود
آنچه که باعث توجه این نوشتار به موضوع اخیر گردید رویکرد اشتباه صنعت بیمه به مفهوم فرانشیز در بیمه و کاربرد آن چه در فحوای قراردادهای بیمه ای ، چه در برداشت از مفهوم این کلمه توسط برخی از کارشناسان این صنعت و چه در متون فارسی موجود در این صنعت است که بجای واژه کسورات (deductible) ازواژه دیگری بانام فرانشیز یاد می کنند
اصطلاح کسورات (deductible) عبارت است از درصد یا مبلغ معینی از همه یا هر خسارت که توسط بیمه گر قابل کسر است بااین شرط ، دعاوی خسارتی که از این مبلغ یا درصد معین برابر یا کمتر باشددیگر برعهده بیمه گر نبوده وقابل پرداخت نخواهد بود و درمواردی که میزان خسارت از این درصد یا مبلغ بیشتر باشد تنها مابه التفاوت خسارت واقع شده با میزان کسورات(درصد یا مبلغ معینه ) توسط بیمه گر پرداخت می گردد
برای درک بهتر این مفهوم ، فرض کنید در یک قرارداد بیمه ای ، شرط کسورات یک میلیون تومانی قرارداده شود وچنانچه درطول مدت قرارداد ، خطری که بیمه شده تحقق یابد و خسارتی به مبلغ ۵ میلیون تومان وارد شود تعهد پرداخت بیمه گر در این خسارت وباین فرض ، تنها ۴ میلیون تومان بوده و یک میلیون دیگر ، سهم بیمه گزار خواهد بوداین اصطلاح بانام مشابه دیگری در رابطه با قرارداد بیمه گر اولیه با بیمه گر اتکایی تحت عنوان سهم نگهداری (retention )، نیز مورد استفاده قرار می گیرد
لذا از آنجایی که صنعت بیمه به شکل امروزی، در کشور ما، صنعتی وارداتی بوده و هر واژه ای دراین صنعت دارای بار حقوقی بوده ودارای تعریف خاصی است بنابراین، امید است با کاربرد درست وبجای اصطلاحات بیمه ای ، حقوق بیمه گزاران محترم این صنعت را بتوان در هنگام پرداخت خسارت، بدرستی رعایت نمود