کارشناس تأمین اجتماعی سازمان تأمین اجتماعی به واسطه کارکردهای اجتماعی و اقتصادی فراگیر خود در زوایای آشکار و پنهان عامه مردم نقش بازی می کند و کمتر خانواده ای است که از این رهگذر با مفاهیم بیمه های اجتماعی برخورد نکرده باشد . نمایش و تصویر نمودن کارکردهای سازمان تأمین اجتماعی در آینه آمار و ارقام مخاطبان این سازمان بزرگ را با زوایای پنهان و دور از نگاه عامه آشناتر می سازد .
بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده :
- بیمه شدگان اصلی سازمان تأمین اجتماعی ۱۳ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر هستند که با احتساب افراد خانواده آنان به ۳۵ میلیون نفر میرسند. مستمری بگیران اصلی و تبعی سازمان تأمین اجتماعی نیز در مجموع به ۵ میلیون و ۱۴۰ هزار نفر میرسند.
- تعداد مستمری بگیران ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر را بالغ می شود بنابر این اطلاعات سازمان تأمین اجتماعی در حال حاضر بیش از ۴۰ میلیون نفر از هموطنان کشور را تحت پوشش خدمات بیمه ای و درمانی خود دارد .
- ۱۶۴ هزار نفر نیز از مقرری بیمه بیکاری استفاده میکنند.
- ۲ میلیون و ۴۶۰ هزار نفر از بیمه شدگان اصلی سازمان تأمین اجتماعی بر اساس قوانین حمایتی مختلف از قبیل قالی بافان ، رانندگان و… تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی قرار گرفتهاند که بر اساس قوانین مصوب دولت پرداخت بخشی از حق بیمه آنان را برعهده گرفته است، اما به جر ۷۰۰ میلیارد تومانی که سال ۱۳۹۴ به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت شده ایت تاکنون هیچ هزینهای بابت این افراد پرداخت نشده و در حال حاضر خدمت رسانی به این افراد از محل حق بیمه دریافتی از سایر بیمه شدگان صورت میگیرد.
- بر اساس ماده ۲۹ قانون تأمین اجتماعی یک سوم منابع این سازمان بایستی در بخش درمان بیمه شدگان هزینه شوددر حال حاضر ۲۹ هزار و ۶۱۰ قلم دارو تحت پوشش بیمهها قرار دارد که برای تأمین داروی بیمه شدگان در کل کشور سالانه حدود ۶ هزار میلیارد تومان هزینه میشود.
- سازمان تأمین اجتماعی خدمات متنوع بیمه ای و درمانی را به جامعه تحت پوشش از طریق ۵۳۷ شعبه، ۷۴ بیمارستان، ۲۸۳ درمانگاه، ۲۷۲ شعبه اقماری و با همکاری ۶۵هزار نفر همکار این سازمان ارائه میدهد.از ۱۳ میلیون و ۴۰۰ بیمه شده اصلی ۹ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر بیمه شدگان اجباری و یک میلیون و ۴۴۰ هزار نفر بیمه شدگان مشاغل آزاد هستند که حق بیمه پرداخت میکنند.
- در حال حاضر ۸۰ درصد هزینه دارویی برای ۱۹۰ قلم دارو صرف میشود و ۳۰ درصد کل هزینه دارویی نیز برای ۲۱ قلم دارو پرداخت میشود. همچنین بیشترین هزینهای که در کشور برای یک قلم دارو پرداخت میشود مربوط به هورمن رشد است که این مسئله نیز جای بررسی دارد.
سازمان تأمین اجتماعی از ۲ سال قبل برای تدوین برنامه راهبردی سازمان تأمین اجتماعی در حال تلاش است و این برنامه با رعایت تمامی متدهای علمی تدوین شده است.
موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی نیز که در سال ۸۸ متوقف شده بود مجددا راه اندازی شده است و این موسسه با سابقه ۲۰ سال فعالیت علمی بازوی پژوهشی سازمان است.معاونت فرهنگی سازمان نیز که در گذشته منحل شده بود احیا شده است و در حال حاضر آرامش سازمان حفظ شده و تعامل با شرکای اجتماعی نیز به صورت مناسب درجریان است.
فعالیت های سازمان تامین اجتماعی در عرصه صنعت و اقتصاد
- با توجه به شرایط خاص و گستره فعالیت سازمان تامین اجتماعی از ۲ سال پیش استفاده حداکثری از فنآوری اطلاعات مورد توجه قرار گرفته و با راه اندازی نهضت IT شاهد کاهش ۳ میلیون مراجعه ماهیانه به واحدهای اجرایی سازمان هستیم.
- پرتفوی سازمان تأمین اجتماعی ۶۰ هزار میلیارد تومان است و در شرایط امروز اقتصاد کشور تجهیز منابع و فعالیت اقتصادی دشوار است.
- سازمان تأمین اجتماعی به ارزش ۵۵ هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام دارد که برای تکمیل آنها نیازمند تامین منابع مالی است.
- ۷۰درصد سرمایه های سازمان تأمین اجتماعی در بورس حضور دارند و برای ورود ۱۰۰ درصد شرکت ها در بازار سهام تلاش می شود.
- بودجه سال ۹۵ سازمان بیش از ۷۲ هزار میلیارد تومان است .
- در حال حاضر سازمان تأمین اجتماعی ماهانه نزدیک به ۴ هزار میلیارد تومان مستمری پرداخت می کند .
- بودجه درمان سازمان تأمین اجتماعی در سال ۹۵ بیش از۱۶ هزار میلیارد تومان است و در ۲ سال گذشته این بودجه صد در صد افزایش یافته است .
- ۵۰ درصد مراکز درمانی ملکی سازمان تامین اجتماعی به سیستم HIS یا پرونده الکترونیکی مجهز هستند.
بررسی آمارها و وضعیت بیمه تامین اجتماعی
نگاهی به آمار و ارقام اعلام شده از سوی دفتر اداره کل آمار و محاسبات اقتصادی و اجتماعی سازمان تأمین اجتماعی نشان از آن دارد که در حال حاضر ۵۲ درصد جمعیت کشور تحت پوشش این نوع بیمه اجتماعی قرار دارند .
به عبارت دیگر بیش از ۸۰ درصد بازار بیمه ای کشور در اختیار سازمان تأمین اجتماعی است .
آمارها همچنین گویای این واقعیت هستند که تعداد ورودی ها و خروجی های سازمان تأمین اجتماعی در طول سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد تغییرات قابل ملاحظه ای شده است . در حالی که در سال ۱۳۴۰ به ازای ۲۵ نفر بیمه شده یک نفر مستمری بگیر وجود داشته است . ارقام و آمار موجود نشان می دهد ضریب پشتیبانی هم اکنون به عدد ۱۹/۶ نفر رسیده است . به معنای دیگر در حال حاضر به ازای بیش از ۶ نفر بیمه شده ( ورودی ) یک نفر مستمری بگیر (خروجی) وجود دارد .
کاهش تعداد ورودی ها در سازمان تأمین اجتماعی نشان دهنده بلوغ این سازمان نیز می باشد . در حال حاضرچگالی پرداخت در این سازمان حدود ۵/۹ ماه است . آنچه در وضعیت کنونی مهمتر از نسبت پشتیبانی است ،چگالی پرداخت، متوسط دستمزد پایه کسور بیمه ای و … است .
متأسفانه در سال های اخیر تمایل افراد به پرداخت حق بیمه بر اساس حداقل دستمزد زیاد شده است . به بیان دیگر هم اکنون حدود ۴۰ درصد بیمه شدگان اصلی بر مبنای حداقل دستمزد حق بیمه پرداخت می کنند .
آنچه باعث بهم خوردن پایداری مالی سازمان می گردد ترکیب نوع بیمه شده است . شاید تعداد ۶ نفر بیمه شده در مقابل یک نفر مستمری بگیر نسبت خوبی باشد و نشان دهد که سازمان درحالت ورشکستگی نیست، اما کیفیت این ۶ نفر ورودی برای سازمان تأمین اجتماعی بسیار با اهمیت است زیر آمارها نشان می دهند ۴۶ درصد جمعیت شاغل کشور که حدود ۲۲ میلیون نفر می شوند غیر مزد و حقوق بگیر هستند . غیر مزد و حقوق بگیر یعنی کارفرما ندارند و اصل سه جانبه گرایی در بیمه های اجتماعی برای آنها قابل تعریف نیست .
طبیعت افراد غیر مزد و حقوق بگیر با افرادشاغلی که کارفرما دارند متفاوت است . آنها استانداردهای کار را رعایت نمی کنند ، مالیات نمی دهند ، هرماه درآمد مشخص ندارند و شاید هرماه نتوانند حق بیمه بپردازند و از همه مهمتر چنین قشری دارای نیازهای کوتاه مدت هستند و پرداخت مستمری پس از ۳۰ سال کار برای چنین افرادی عامل جذب و بیمه پردازی نیست .
متأسفانه با توجه به خصوصیات چنین شاغلینی دولت در قالب طرح های بیمه حمایتی این افراد را تحت عناوینی مانند بیمه شدگان خاص در دل بیمه اختیاری به سازمان تأمین اجتماعی وارد کرده است .
بیمه رانندگان ، بیمه خادمان مساجد ، بیمه کارگران ساختمانی ، بیمه باربران ، بیمه زنان خانه دار ، بیمه زنان سرپرست خانوار ، بیمه قالی بافی و … از جمله این افراد هستند که فاقد کارفرما مشخص حقیقی هستند و دولت به نوعی کارفرمای آنها شده و در عمل از پرداخت تعهدات خود هم عقب افتاده و هر روز بر بدهی دولت از این نقطه نیز افزوده می شود .
با توجه به موضوعات پیش گفت پیش بینی های آماری نشان می دهند که در سال ۱۴۰۰ شمسی ضریب پشتیبانی در سازمان تأمین اجتماعی به عدد ۵ نفر بیمه شده در مقابل یک نفر مستمری بگیر خواهد رسید . همچنین با توجه به روند رو به رشد پدیده سالمندی در طول سال های آینده اتخاذ تدابیر و برنامه های مناسب موضوعی است مهم که متولیان این سازمان بزرگ مردم نهاد باید همواره دغدغه حل مسائل و مشکلات آن را داشته باشند .
مشکل دیگری که سازمان تأمین اجتماعی با آن روبرو شده و شاید زبان آمار زوایای پنهان موضوع را نشان دهد، موضوع تغییر انگاره های ذهنی افراد برای ورود و خروج به بازار کار است . در حال حاضر مردم تمایل پیدا کرده اند دیرتر وارد بازار کار شوند و زودتر از آن خارج گردند . هم اکنون این که یک فرد ۱۵ ساله نان آور خانواده باشد منطقی به نظر نمی رسد .
آمارها نشان می دهند میانگین سن ورود به تأمین اجتماعی به سن ۲۸ سال رسیده است .
یعنی افراد ترجیح می دهند یا سال ها درس بخوانند یا جویای کار مناسب باشند . میانگین سن خروج از تأمین اجتماعی سن ۵۵ سال است . آمارها گویای این واقعیت تلخ برای متولیان تأمین اجتماعی هستند که میانگین سال های بیمه پردازی در سازمان تأمین اجتماعی ۲۱ سال است .
در کاهش سال های بیمه پردازی عوامل مهمی از جمله تحمیل قوانین خاص از سوی مراجع قانون گذاری نقش اساسی را ایفا می کنند .
وضعیت دیگر صندوق های بیمه بازنشستگی
در حال حاضر حدود ۱۸ صندوق بیمهای و بازنشستگی فعالیت دارند که از این ۱۸ صندوق چهار صندوق در بخش عمومی فعالیت میکنند.
صندوقها تامین اجتماعی عبارتند از سازمان تامین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری ، صندوق تامین اجتماعی نیروهای مسلح و صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر .
در این میان ۱۴ صندوق بیمه اختصاصی مانند صندوق بازنشستگی وزارت نفت ، صندوق بازنشستگی صدا و سیما ، صندوق بازنشستگی فولاد ، صندوق بازنشستگی بیمه مرکزی ، صندوق بازنشستگی فرهنگیان و … وجود دارد.
یکی از اهداف قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی این بوده است که همه صندوقها زیرنظر وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی باشند، اما فقط چهار صندوق تحت پوشش این وزارتخانه قرار گرفتهاند.
از نظر وضعیت پوشش جمعیت نیز ۷۳ درصد جمعیتی که در اقتصاد رسمی فعالیت میکنند تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی، ۹/۱۱ درصد تحت پوشش صندوق بیمه بازنشستگی کشوری ، ۷/۵ درصد تحت پوشش صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر و ۹/۵ درصد نیز تحت پوشش بیمه نیروهای مسلح است.
۱۴ صندوق اختصاصی دستگاهها تنها ۴/۳ درصد افراد را تحت پوشش قرار دادهاند.
به عبارت دیگر بیش از ۸۵ درصد جمعیت فعال بیمه شده کشور تحت پوشش دو صندوق سازمان تامین اجتماعی و سازمان بازنشستگی کل کشور قرار دارند.
بنابراین با بررسی چالشها و بحرانهای این دو صندوق میتوان نمایی کلی از چالشها و بحران نظام بیمهای در کشور ارائه داد. به عبارت دیگر، نزدیک به ۹۶ درصد جمعیت فعال تحت پوشش چهار صندوق عمومی قرار دارند و ۱۴ صندوق فقط چهار درصد را تحت پوشش خود قرار دادهاند و اگر سازمان تامین اجتماعی با هر مشکل مالی روبهرو شود و به تعبیر سیاستمداران عطسه کند، سایر صندوقهای بیمهای ذاتالریه میگیرند. به عبارت دیگر
اگر سازمان بیمه تامین اجتماعی به عنوان بزرگترین صندوق بیمهای دچار مشکل شود سایر صندوقها هم با مشکل اساسیتر مواجه میشوند.
در حال حاضر، یکی از مهمترین مسائل کشورمان وضعیت صندوقهای بازنشستگی است، چرا که این صندوقها در وضعیت ناخوشایندی به سرمیبرند.
به گفته وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی، میزان کسری تصویب شده در بودجه سازمان تامین اجتماعی تا پایان سال ۹۴ در حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان و صندوق کشوری ۳/۳ هزار میلیارد تومان بوده است که اگر کسریهای مرتبط با سایر صندوقها را اضافه کنیم، جمع کسری صندوقهای بازنشستگی و بیمهای تا پایان سال ۹۴ به حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان میرسد. علاوه بر موارد فوق، این صندوقها دارای کسری بیشتری هستند که در بودجه سالانه به تصویب نرسیده است.
به نقل از پایگاه خبری تأمین نیوز
نویسنده : آذر خرداد
در صورتی که در زمینه بیمه تامین اجتماعی یا قانون کار نیاز به مشاوره تلفنی تخصصی دارید از طریق صفحه اصلی سایت بیدبرگ درخواست مشاوره خود را ثبت کنید