بیمه، صنعتی است برای پوشش ریسک که طی سال های اخیر با ریسک های فراوانی درگیر بوده است. واژه بیمه در زندگی عموم با مفهوم اعتماد و اطمینان در هم آمیخته است و به عنوان ابزاری برای مهار ریسک های پیش بینی فردی و فعالیت های اقتصادی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
با حضور بیمه های خصوصی در اقتصاد کشور و همچنین اقدام دولت نهم و دهم برای خصوصی سازی شرکت های بیمه ای دولتی در قالب اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی نقش بیمه در گزینه های سرمایه گذاری در اقتصاد کشور را پر رنگ تر کرده و شمار قابل ملاحظه ای از شرکت های بیمه ای در بازار سرمایه حضور یافتند. در برنامه تلویزیونی بورس، همین امر باعث شده صنعت بیمه به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی، از سویی به عنوان یکی از نهادهای اقتصادی مطرح است و از سوی دیگر فعالیت نهادهای دیگر را پشتیبانی می کند. به گونه ای که نقش بیمه در دنیای کنونی از حالت مدیریت ریسک فراتر رفته و به یک تجارت بین المللی تبدیل شده است.
همین امر نیز به حضور شرکت های بیمه ای در بازار سرمایه اهمیت و نقش بالایی بخشیده است.
بطوریکه با حضور بیمه های خصوصی در اقتصاد کشور و همچنین اقدام دولت نهم و دهم برای خصوصی سازی شرکت های بیمه ای دولتی در قالب اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی نقش بیمه در گزینه های سرمایه گذاری در اقتصاد کشور را پر رنگ تر کرده و شمار قابل ملاحظه ای از شرکت های بیمه ای در بازار سرمایه حضور یافتند. در بخش بیمه ای بازار سرمایه هم اکنون ۲۴ نماد در بورس، فرابورس و بازار پایه درج شدند که ارزش بازاری معادل ۴۳۵۰ میلیارد تومان را به خود اختصاص داده اند که همین حضور پر تعداد موجب افزایش جایگاه این صنعت در بازار سرمایه شده است.
در همین راستا سی و یکمین قسمت از برنامه تلویزیونی بورس با حضور آقایان مصدق، معاون رییس کل بیمه مرکزی و ضمیری، فعال صنعت بیمه به بررسی، تبیین و تحلیل صنعت بیمه در بازار سرمایه کشور اختصاص یافت.
علت پایین بودن بازدهی دارایی های بیمه ها/ چشم انداز آتی صنعت پس از لغو تحریم ها
معاون رییس کل بیمه مرکزی در ابتدای این برنامه پیرامون زمان حضور شرکت های بیمه ای خارجی در بازار ایران اظهار داشت: در خصوص این بحث موضوعات مختلفی وجود دارد؛ اما فعلاً شرکت های خارجی در مرحله مذاکره با کارشناسان در صنعت بیمه، بیمه مرکزی بوده و در حال بررسی بازار هستند؛ چرا که بازار ما می تواند جاذبه های بسیار زیادی برای آنها داشته باشد. اما از لحاظ مقررات خوشبختانه مشکل خاصی برای حضور شرکت های خارجی در بازار داخل نداریم.
مصدق در پاسخ به اینکه حضور شرکت های خارجی در بازار بیمه ایران می تواند به ارتقای کیفیت خدمات بیمه ای شرکت های داخلی کمک کند، گفت: بله، کاملاً طبیعی است. به هر حال رقابت همیشه می تواند موجب افزایش کیفیت و رضایت مشتریان باشد. در حال حاضر رقابتی که وجود دارد بین شرکت های ایرانی است و اگر شرکت های خارجی با ضوابطی که مد نظر ما می باشد، در بازار ایران حضور یابند ضمن اینکه باعث افزایش رقابت می شوند، می توانند از یک طرف محصولات و خدمات جدید بیمه ای را به داخل کشور آورده و از طرفی باعث ارتقای دانش فنی در بخش صنعت بیمه شوند.
ضمیری، فعال صنعت بیمه نیز در پاسخ به سوالی پیرامون چشم انداز صنعت بیمه در صورت لغو تحریم ها اظهار داشت: برای پاسخ به این سوال بایستی دید تحریم ها با بازار بیمه ایران چه کرد و بایستی بدانیم که اگر تحریم ها برداشته شود، اتفاقات ناخوشایند قبلی اصلاح شده و جاذبه های لازم در بازار بیمه برای رشد و تعالی وسیع در ابعاد مختلف فراهم خواهد شد.
وی افزود: در زمان تشدید تحریم ها بازارهای پولی و مالی بیشتر هدف قرار گرفت؛ اولین تأثیری که این امر بر بازار بیمه کشور گذاشت، مبادلات پولی شرکت های بیمه را دچار اختلال کرد. بنابراین رفع تحریم ها کمک خواهد کرد تا شرکت های بیمه روان تر مبادلات پولی و دریافت و پرداخت های خود را انجام دهند که این امر تأثیر مثبتی بر شرکت های بیمه کشور خواهد داشت. اثر بعدی که تحریم ها بر بازار بیمه اعمال کرد، این بود که تعداد زیادی از شرکت های بیمه اتکایی بین المللی که در واقع در بازار بیمه کشور ما و ارایه پوشش های اتکایی کمک کننده بودند، از بازار خارج شدند. بنابر این مسئولین صنعت بیمه می بایست تدابیر و اندیشه های خاصی را برای جبران این خلاء می کردند که خوشبختانه این تدابیر انجام شد و باعث گردید صنعت بیمه از حالت توقف احتمالی بیرون بیاید و با حمایت دولت و بیمه مرکزی به فعالیت خود ادامه دهد.
وی تأکید کرد: پس با تغییر فضای کشور پس از لغو تحریم ها به طور قطع چشم انداز مثبتی را برای توسعه خدمات و کیفیت آنها خواهیم داشت؛ به هر حال تأثیری که صنعت بیمه از تحریم ها گرفت، بخشی به صورت مستقیم اعمال شد. اما این شرایط آثار غیر مستقیم نیز داشت. بطوریکه وقتی تحریم ها صنایع و احیاناً واردات و صادرات کشور را هدف قرار می دهند، تأثیر ثانویه کاهش حجم عملیات بیمه ای را نیز در پی دارد.
در ادامه، معاون رییس کل بیمه مرکزی در خصوص اقدامات تکمیلی انجام شده توسط دولت و بیمه مرکزی برای صنعت بیمه در زمان اعلام تحریم ها اظهار داشت: بازار بیمه ما قبل از تحریم ها بازاری با حضور شرکت های داخلی بوده و از اوایل دهه ۸۰ شرکت های غیر دولتی هم به میدان آمدند. ولی خارجی ها در بخش ارایه خدمات بیمه به صورت مستقیم حضور نداشتند. بطوریکه عمده ارتباط ما با شرکت های خارجی در بخش پوشش های اتکایی بوده که بیمه گران ما از بازارهای اتکایی معتبر بین المللی و به ویژه از اروپا دریافت می کردند. با شروع تحریم ها کشور ما برای مقابله با اثرات احتمالی اقدامات متعددی انجام داد و مبالغ خاصی در اختیار صنعت بیمه قرار گرفت برای پوشش ریسک های بزرگ؛ به عبارتی صنعت بیمه ما در زمان تحریم ها توانست صنایع بزرگ مثل کشتی ها و پالایشگاه ها را با تدبیری که در نظر گرفته شد، پوشش دهد و این مزیتی را برای ما داشت. گرچه اگر از بیمه مباحث مربوط به خدمات بیمه اتکایی حذف شود، این صنعت نمی تواند کامل باشد.
وی تأکید کرد: قبل از دوره تحریم، عمده شرکت های ما در مورد قراردادهای بزرگ اتکایی چندان ورود نداشتند؛ ولی تحریم ها در کنار مشکلاتی که ایجاد کرد، موجب شد صنعت بیمه ما روی پا خود بایستد که این شرایط خود اتکایی را در پی داشت و تجربه جدیدی را برای صنعت بیمه داخل به ثمر آورد. ضمن اینکه تجربه ای که بیمه گران داخلی از تعامل با شرکت های بیمه خارجی به دست آوردند، می تواند در زمان ورود مجدد آنها مفید باشد.
علت پایین بودن بازدهی دارایی های بیمه ها/ چشم انداز آتی صنعت پس از لغو تحریم ها
در ادامه برنامه، امیر حسین اسماعیل پور، کارشناس بازار سرمایه سوالی پیرامون علت اینکه چرا بازدهی دارایی های شرکت های بیمه پایین است؛ چرا که این امر می تواند برای آنها به ویژه در مجموعه های با قدمت فعالیت بیشتر که درگیر پرداخت حقوق بازنشستگان و بیمه های عمر هستند، مشکلاتی را به همراه داشته باشد.
ضمیری در پاسخ به این سوال گفت: پاسخ به این سوال بسیار گسترده است که ما بتوانیم دریابیم شرکت های بیمه با چه ریسک هایی مواجه هستند و هدف از تشکیل آنها به عنوان یک شرکت بیمه چه بوده و چه محدودیت هایی در بازار بیمه کشور به وجود آمده است. همانطور که اشاره شد از سال ۸۲ به نوعی خصوصی سازی را در بازار بیمه کشور تجربه کردیم. این خصوصی سازی به دو صورت انجام گرفت؛ یکی واگذاری شرکت های دولتی و ورود آنها به بورس و دوم تأسیس شرکت های جدید بیمه ای. اما همزمان با این پدیده ما نوسانات بسیار جدی را در بازار سرمایه داشتیم که این عوامل باعث کاهش بازده دارایی های شرکت های بیمه شد.
در پایان، ضمیری جمع بندی سخنان خود را اینگونه بیان کرد: همه انتظار داریم با رفع تحریم ها صنعت بیمه به یک بستر جدیدی وارد شود و موجبات رشد و شکوفایی هر چه بیشتر شرکت های این حوزه فراهم شود. به نظر می رسد سیاست های بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و دولت از پذیرش سرمایه گذاران خارجی در سه محور خلاصه خواهد شد. بازار بیمه کشور ما قطعاً نیازمند تأمین مالی نیست؛ بیشتر نیاز دارد سهامدارانی با تکنیک و سهامدارانی با عرضه محصولات جدید و برنامه ریزی برای توسعه بازار در این صنعت حضور یابند.
اسماعیل پور سوال دیگری پرسید در خصوص اینکه آیا شرکت های خارجی پس از ورود به بازار بیمه ایران تمام خدماتی که درحال حاضر توسط شرکت های بیمه داخلی ارایه می شود، انجام خواهند داد یا به بحث بیمه اتکایی بسنده خواهند کرد؟ چرا که به نظر می رسد اگر خارجی ها بخواهند همه این خدمات را ارایه کنند، شرایط برای فعالیت بیمه های داخلی سخت خواهد شد.
مصدق در پاسخ به سوالات این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: فرمول بازدهی مهم است؛ بخشی از مشکلاتی که در حال حاضر متوجه بیمه ها است مربوط به ترکیب پرتفوی آنها و انتظاراتی است که جامعه از این مجموعه ها دارند. بخش عمده ای از پرتفوی شرکت های بیمه شامل بیمه شخص ثالث است که نرخ گذاری آن دست دولت است و آنها نمی توانند نرخ های متناسب با ریسک را دریافت کنند. بخشی هم به مطالبات قابل توجه به خصوص شرکت های قدیمی این حوزه است که از بیمه گذاران به ویژه دولتی ها دارند. بطوریکه وقتی نمی توانند به موقع مطالبات خود را دریافت کنند، طبیعتاً امکان سرمایه گذاری این ذخایر به نوعی فراهم نشده و بازدهی آنها را تا حد زیادی پایین می آورد. شاید یکی از مشکلاتی که صنعت بیمه در کشور دارد، پایین بودن نسبت حقوق صاحبان سهام و به عبارتی سرمایه آنها است. سرمایه شرکت های بیمه ای ما سرمایه قابل توجهی نیست و پایین بودن این نسبت در کنار ترکیب پرتفوی و انتظاراتی که جامعه از آنها دارد، سبب می شود که این شرکت ها نتوانند در پروژه های بلند مدت و سودآور که بازدهی بیشتری دارد وارد شوند. نکته مهم تر پیرامون علت این بازدهی پایین دارایی های شرکت های بیمه عوارضی است که بر بیمه ها وضع می شود.
