این روزها بیمه تامین اجتماعی با اقداماتی در حال رفع معضل بدهی‌ها است ولی زمزمه کمبود منابع و روبه‌رو شدن با این بحران همچنان به گوش می‌رسد. نقش سازمان بیمه تامین اجتماعی در اجرای طرح تحول و نقش وزارت بهداشت در افزایش بدهی بیمه‌ها موضوعی بود که با محسن ایزدخواه، معاون پیشین حقوقی و امور مجلس سازمان بیمه تامین اجتماعی و کارشناس ارشد بیمه درباره آن گفت‌وگو کردیم.
نقش وزارت بهداشت در افزایش بدهی بیمه ها
در قانون برنامه پنجم توسعه تکالیف کاملا روشن و مشخصی برای وزارت بهداشت و درمان ترسیم شده بود ولی از اردیبهشت ۹۳ تاکنون به هیچ‌کدام از این اصول که هر کدام می‌تواند راهنمای قوی برای بهتر اجرا شدن طرح تحول سلامت باشد، توجه نشده است.
پزشک خانواده، نظام ارجاع و راهنماهای بالینی از الزامات این طرح بود. در حال حاضر می‌بینیم که صورت‌حساب یک عمل جراحی در دو بیمارستان می‌تواند متفاوت باشد. ضمن اینکه در بخش سرپایی به علت افزایش تعرفه‌ها، هزینه پرداخت از جیب مردم بسیار افزایش یافته است. از نظر من در صورتی که این پیش‌شرط‌ها رعایت نشود، ادامه طرح تحول سلامت با مشکل روبه‌رو می‌شود.
طرح تحول سلامت ، و تنش میان وزارت بهداشت و سازمان بیمه تامین اجتماعی
باید به این نکته اشاره کنم که در پایان دولت دهم کشور ما وضعیت خوبی در حوزه بهداشت و درمان نداشت. از نظر من با اجرای طرح تحول سلامت صورت مساله را خوب تشخیص دادند اما این طرح در اجرا به بسیاری از اصول و مبانی فنی و کارشناسی بی‌توجه بود. وزارت بهداشت برای اینکه بتواند کارایی و بهره‌وری را بالا ببرد و بستر لازم را برای اجرای طرح تحول سلامت فراهم کند، از طریق مکانیزم قیمتی وارد این کارزار شد و اعتقاد داشت که می‌تواند با افزایش تعرفه‌ها و پیاده‌سازی کتاب ارزش نسبی، نظام درمانی را کارآمد کند که این پیشنهاد را به شورای عالی بیمه ارائه داد.
متاسفانه یا صورت مساله در شورای عالی بیمه به خوبی طرح نشد و یا به علت ضعف بنیه کارشناسی در وزارت رفاه، دبیرخانه و همچنین صندوق‌های بیمه‌ای، تعرفه‌ها با رشد چند برابری روبه‌رو شد. این ضعف به وزارت کار و تعاون‌اجتماعی مربوط می‌شود که نتوانستند آثار و پیامدهای افزایش تعرفه‌ها را به موقع تشخیص دهند.
در واقع ضعف بنیه کارشناسی در دبیرخانه شورای عالی بیمه باعث شد تصویری روشنی از هزینه‌های احتمالی ارائه نشود که در نهایت این افزایش، بار مالی بسیار شدیدی را متوجه دو سازمان بیمه تامین اجتماعی و بیمه سلامت ایران کرد.در واقع با اجرای طرح تحول، بیش از ۷۵ درصد بار مالی ناشی افزایش تعرفه‌ها روی دوش بیمه‌ها افتاد. سازمان بیمه سلامت از آنجایی که فعالیت اقتصادی و پس‌اندازی نداشت، اعلام کرد که تابع پرداخت‌های سازمان مدیریت است. به همین دلیل در حال حاضر پرداخت‌های این سازمان ۶ یا ۷ ماه به تعویق افتاده است. بیمه تامین اجتماعی نیز پرداخت‌ها را آغاز کرد اما به بهانه‌های مختلف که ناشی از عدم توانایی مالی بود، صورت‌حساب‌هایش به تعویق افتاد. وزارت بهداشت نیز با بن‌بست مالی روبه‌رو شد تا اینکه در نهایت در جلسه‌ای با حضور رئیس‌جمهور تنها راهی که برای ادامه طرح تحول به نظر رسید، استقراض سازمان از بانک‌ها بود؛
یعنی به جای اینکه بیمارستان‌های دولتی صورت‌حساب‌های خود را به سازمان بیمه تامین اجتماعی دهند، آن را مستقیما به بانک رفاه دهند. علی‌رغم همه این برنامه‌ریزی‌ها قائم‌مقام وزیر اعتقاد داشت که صندوق‌های بیمه‌ای ۱۰ تا ۱۲ هزارمیلیارد تومان بابت ارائه خدمات بدهکار هستند.
نگاه اشتباه وزارت بهداشت به بیمه ها
متاسفانه وزارت‌بهداشت تنها از پنجره مکانیزم قیمتی به این مساله نگاه می‌کند و تصورش بر این است که سازمان‌های بیمه، پول دارند و پرداخت نمی‌کنند؛ اما اگر این‌طور باشد، دیوان محاسبات و شرکای تامین اجتماعی، مدیرعامل سازمان را به محاکمه می‌کشانند که با داشتن منابع کافی، وام ۲۴ درصدی برای پرداخت بدهی‌ها دریافت کرده است.
تصور وزیر بهداشت بر این است که چون بیمه‌ها تحت نظر این وزارتخانه نیستند، از این طرح تبعیت نمی‌کنند در حالی‌که وزیر بهداشت از خزانه دولت خبر دارد.
ارزیابی حمایت بیمه تامین اجتماعی از طرح تحول سلامت
از نظر من سازمان بیمه تامین اجتماعی در حمایت از درمان حتی فراتر از قانون عمل کرده است. بیمه تامین اجتماعی بودجه سال۹۵ خود را نسبت به سال ۹۴ حدود ۲۳ درصد افزایش داده است که به طور طبیعی بخشی از این رشد در حوزه درمان قرار می‌گیرد. این سازمان حداکثر باید به حوزه درمان حدود ۱۲هزار میلیارد تومان اختصاص دهد، در حالی که به این موضوع بالغ بر ۱۸ هزار میلیارد تومان اختصاص داده که تخلف آشکار از قانون است.
به نظر می‌رسد که سازمان بیمه تامین اجتماعی به دلیل حمایت از طرح تحول سلامت حتی حاضر است وام بگیرد و به برخی از قوانین بیمه تامین اجتماعی بی‌اعتنا باشد. بودجه سال ۹۵ سازمان بیمه تامین اجتماعی نشان می‌دهد که این سازمان بالغ بر ۲۷ درصد کسری دارد که بخش مهمی از این کسری در حوزه درمان است. بیمه تامین اجتماعی تمام تمرکز خود را بر این موضوع گذاشته که منابع را به درمان سوق دهد در حالی که این موضوع در چارچوب اصول و دفاع از حقوق شرکای‌اجتماعی قابل بحث است.
طرح تحول سلامت بر مدار مواد قانون برنامه پنجم توسعه
یکی از راه‌هایی که می‌توان طرح تحول سلامت را با دقت اجرا کرد این است که دست‌اندرکاران اصلی و درجه یک این طرح در طول دوران مسئولیتشان از مزایای طرح تحول سلامت در حوزه پزشکی برخودار نباشند، چرا که این موضوع می‌تواند فساد و حتی تضاد منافع ایجاد کند.
بنده اعتقاد دارم که در حال حاضر با قوانین حاکم می‌توانیم وضعیت بهداشت و درمان را بهتر کنیم. آن چیزی که ضعف داریم این است که نظام عالی تصمیم‌گیری، سلیقه‌ای عمل کرده و مقید به اجرای قانون نیست. به طور مثال بیش از دو دهه است که در رابطه با سیستم پزشک خانواده صحبت شده ولی پیگیری‌های لازم انجام نمی‌شود. باید به راهنماهای بالینی توجه شود وبه طور کلی طرح تحول سلامت بر مدار مواد قانون برنامه پنجم توسعه حرکت کند.
