در این بیمه مسئولیت مدنی بیمه گذار در برابر اشخاص ثالث بیمه می گردد. بدین معنی که چنانچه در جریان عملیات ساختمانی شامل تخریب، خاک‌برداری، گودبرداری، پی‌کنی و مراحل احداث بنای جدید، خسارات جانی و مالی به اشخاص ثالث وارد آید بیمه گر با رعایت شرایط بیمه نامه از عهده جبران خسارت بر خواهد آمد. لازم به ذکر است که کلیه صاحب‌کاران و عوامل اجرایی عملیات ساختمانی به این بیمه نامه نیاز دارند.
اهداف بیمه نامه
در بیمه نامه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی، مسئولیت مدنی بیمه گذار در برابر اشخاص ثالث بیمه می گردد. بدین معنی که چنانچه در جریان عملیات ساختمانی شامل تخریب، خاک‌برداری، گودبرداری، پی‌کنی و مراحل احداث بنای جدید، خسارات جانی و مالی به اشخاص ثالث وارد آید بیمه گر با رعایت شرایط بیمه نامه از عهده جبران خسارت بر خواهد آمد. اهم ویژگی‌های این بیمه نامه که عامل کارایی بیمه نامه میگردد در زیر عنوان شده:
- اشخاص حقیقی یا حقوقی که اجرای هر بخش یا بخش‌هایی از عملیات مربوط به انجام کار موضوع بیمه را در محل مورد بیمه عهده دار باشند بیمه گذار تلقی می شوند.
این شرط موجب جامعیت بیمه نامه و پوشش مسئولیت مجموعه اشخاص حقیقی و حقوقی دست اندرکار در احداث بنای مورد بیمه را در بر می گیرد. از جمله مهندسین ناظر، صاحب‌کار و پیمانکاران فرعی و … - موضوع قابل توجه دیگر، ملاک تشخیص مسئول حادثه در این بیمه نامه است معیار اینکه بیمه گذار مسئول خسارت است در وهله اول به شرط به احراز مسئولیت برای بیمه گر است یعنی اگر با توجه به شواهد و مدارک برای بیمه گر، مسئولیت بیمه گذار محرز گردد خسارت وارده جبران خواهد شد و پرداخت خسارت صرفاً منوط به رأی مراجع قانونی مبنی بر مسئول بودن بیمه گذار نمی باشد.
- از نکات مهم دیگر، تعریف شرایط ایمنی کار است در شرایط بیمه نامه، بیمه گذار موظف گردیده اقدام‌های لازم را که هر کس عرفاً برای جلوگیری از وقوع حادثه رعایت می نماید به عمل آورد. در واقع بیمه گر شرط رعایت اقدامات ایمنی را مبنا تعیین شده در قانون بیمه قرار دارد و از اعمال شرایط نامتعادل خودداری نموده است. البته بیمه گذار قبل از صدور هر بیمه نامه از مورد بیمه کارشناسی به عمل خواهد آورد و در صورت نیاز شرایط ایمنی خاص آن کار را توصیه خواهد نمود. البته بیمه گر هنگام صدور بیمه نامه بایستی توجه نماید که چنانچه شرایط ایمنی خاصی مدنظر می باشد حتماً در شرایط خصوصی بیمه نامه قید گردد و همچنین اگر خساراتی قبل از صدور بیمه نامه برای ساختمان‌های مجاور ایجاد شده است لازم است در شرایط خصوصی قید و استثناء گردد در غیر این صورت چنانچه بعد از صدور بیمه نامه، بیمه گذار مدعی خسارتی مرتبط با موضوعات یاد شده باشد بیمه گر در پاسخ با مشکل مواجه خواهد گردید.
البته از جمله شرایط ایمنی خاص مقرر در بیمه نامه، ماده ۳/۴ می باشد که در ماده مذکور بیمه گذار موظف گردیده است در کنار دیوارهای ساختمان‌های مجاور به فاصله تقریبی یک متر در سطح و به فاصله دو متر در کف عملیات خاک‌برداری را توسط ماشین آلات متوقف نموده و پس از ایجاد محل نصب ستونها با ابزار دستی و استقرار ستونها و مهار نمودن آن‌ها دهانه های بین ستونها را با وسایل دستی خاک‌برداری نماید. این روش متداول و عرف معمول است که تقریباً در اکثر موارد احداث بنا رعایت می نمایند. البته لازم به ذکر است فاصله توقف خاک‌برداری از دیواره های مجاور در کف ارتباط مستقیم با عمق خاک‌برداری از سطح صفر زمین دارد و این امر با یک شیب ملایم که عامل ثبات خاک باقی مانده خواهد بود انجام می گیرد. معمولاً شیب ۲۵ الی ۳۰ درجه با توجه به نوع خاک پیشنهاد میگردد. - در تعیین میزان خسارت در وهله اول نظر کارشناس بیمه گر و مدارک مثبت خسارت ملاک عمل می باشد و عموماً بیمه گر سعی می‌نماید با روش یاد شده رضایت زیان‌دیده را جلب نماید به‌هرحال در صورت اختلاف در مبلغ خسارت بین بیمه گر و بیمه گذار با زیان‌دیده موضوع به کارشناسی مرضی الطرفین قابل اجرا است و در نهایت نیز نظر کارشناس رسمی دادگستری و یارای مراجع قضایی حاکم خواهد بود.
- در خسارتهایی که منشاء آن خارج از اختیار بیمه گذار باشد بیمه گر تعهدی ندارد مانند زلزله، رانش زمین لرزه و … علی رغم این در صورتی که عمل بیمه گذار عامل تشدید و یا ایجاد کننده خطر باشد و در این ارتباط مسئول شناخته شود بیمه گر خسارت وارده را به میزان عاملیت بیمه گذار در ایجاد یا تشدید خطر جبران خواهد نمود.
- از جمله موارد استثناء خسارات ناشی از ترک‌های سطحی ایجاد شده در ساختمان‌های مجاور است که به استحکام ساختمان‌ها یاد شده لطمه ای وارد ننموده باشد علت این امر است خسارات از این قبیل در قریب به اتفاق ساخت و سازهایی که در بافت قدیمی شهرها صورت می گیرد به دلیل قدمت ساختمان‌های مجاور امری بدیهی است و از طرف دیگر تشخیص اینکه خسارات مذکور ناشی از عملیات ساختمانی ملک مورد بیمه است یا از قبل وجود داشته است به راحتی قابل تمیز نمی باشد.
مخاطبین بیمه نامه
کلیه صاحب‌کاران و عوامل اجرایی عملیات ساختمانی به این بیمه نامه نیاز دارند.
خسارت های تحت پوشش
با توجه به شرایط مندرج در بیمه نامه ممکن است خطرات در یکی از سطوح ذیل مورد پوشش قرار گیرد:
- فوت
- نقص عضو
- هزینه های پزشکی
- خسارت مالی
همچنین خسارات زیر را نیز تحت پوشش قرار می‌دهد:
- نشت و ترک خوردگی ساختمان‌های مجاور در اثر تخریب و گودبرداری ساختمان مورد احداث.
- ریزش ساختمان‌های مجاور در اثر گودبرداری
- خسارات مالی وارد به اثاثیه و تأسیسات ساختمان‌های مجاور در اثر ریزش
- خسارات به خیابان و پیاده رو و اموال عمومی از جمله فضای سبز
- خسارات وارد به تأسیسات تحت الارضی شامل خطوط انتقال آب گاز و تلفن
- خسارات وارد به خودروهای عبوری و یا پارک شده در محیط اطراف پروژه در اثر پرتاب مصالح ساختمانی
- خسارات جانی شامل فوت و نقص عضو و هزینه های پزشکی همسایگان (ساکنین ساختمان‌های مجاور)
- خسارات جانی برای عابرین در اثر سقوط و پرتاپ مصالح ساختمانی
- خسارات جانی افراد ثالث که وارد محوطه ساختمان مورد بیمه می گردند
- خسارات ناشی از دپو مصالح در خیابان و پیاده رو
شرایط بیمه نامه
شرایط عمومی یا متن بیمه نامه در واقع مفاد قرارداد فی‌مابین بیمه گر و بیمه گزار بوده که به امضای بیمه گر رسیده و تحویل بیمه گزار می گردد. کلیه جزئیات بیمه نامه به مانند پوشش‌ها، استثنائات، وظایف و تعهدات بیمه گر و بیمه گزار، مهلت اعلام خسارت، مرجع حل اختلاف و سایر موارد در آن درج گردیده است. شرایط عمومی بسته به نوع بیمه نامه صادره می تواند یک یا چندین صفحه باشد و همچنین شرایط عمومی در هرنوع بیمه نامه ثابت می باشد.
شرایط فسخ بیمه نامه
در بیمه نامه پیش بینی گردیده است قبل از انقضای مدت بیمه نامه با اخطار قبلی کتبی بیست روزه توسط هر یک از طرفین (بیمه گر و بیمه گذار) در موارد تعیین شده، بیمه نامه را می تواند فسخ نمود. از جمله این موارد که بیمه گذار می تواند درخواست فسخ نماید عبارت است از اینکه خطر کاهش یابد و یا از بین رفته باشد و بیمه گر به تخفیف حق بیمه راضی نشود.
در این ارتباط قابل توجه است در عملیات ساختمانی که گودبردری پایین تر از سطح صفر زمین دارند کانون خطر، مدت زمان گودبرداری و اجرای فوندانسیون و نصب اسکلت تا ارتفاع همسطح زمین می باشد که این امر نقطه آغازین اجرای عملیات ساختمانی است و در چند ماه اول به اتمام می رسد و شرایط فسخ قرارداد به این معنی نمی باشد که بیمه‌گذار، بیمه نامه را برای مدت یکسال و یا بیش از یکسال تهیه نماید و پس از چند ماه از شروع بیمه نامه و در واقع پس از پایان مرحله خطرناک کار، در خواست فسخ نماید و برگشت حق بیمه بر اساس تعرفه بیمه کوتاه مدت انجام گیرد.
البته فسخ بیمه نامه بلامانع است و آنچه مهم است نحوه برگشت حق بیمه می باشد. حق بیمه مندرج در بیمه نامه شامل دو بخش است: بخش عمده حق بیمه مربوط به عملیات گودبرداری است که پس از اتمام عملیات گودبرداری علی رغم باقیمانده مدت بیمه نامه قابل برگشت نمی باشد و فقط آن قسمت از حق بیمه که مربوط به سایر مراحل کار است طبق تعرفه کوتاه مدت قابل برگشت خواهد بود. در واقع حدوداً هفتاد درصد حق بیمه بابت بخش اول یعنی گودبرداری و اجرای فونداسیون و سی درصد مربوط به بخش دوم یعنی سایر مراحل کار میباشد.